ویژگیهای تربیت صحیح (متعادل)

در ادامه مباحثی که در بخش های گذشته داشتیم ، به روش تربیت متعادل در خانواده رسیدیم . در این بخش نیز این موضوع را ادامه می دهیم و برخي ديگر از ویژگیهای تربیت صحیح را بیان می کنیم .
بدون تردید ، روش تربیتی والدین در تکوین شخصیت فرزند و سازگاری او با شرایط مختلف اجتماعی تاثير گذار است . جامعه شناسان و روان شناسان ، بر این اعتقادند که ریشه بسياري از انحرافات شخصیتی و اجتماعی فرزندان را باید در روشهای نامطلوب تربیتی جستجو کرد . چرا که عدم آگاهی والدین از نحوه تربیت صحیح ، منجر به ایجاد اختلال در روابط آنان با فرزندان می شود و آنها را به سوي بزهكاري و انحراف سوق مي دهد . همانطور که در برنامه های قبل شنیدید ، شیوه های تربيتي سهل گیرانه و سخت گیرانه ، به سبب عدم رعایت حد اعتدال ، آثار نامطلوبی بر فرزندان دارد ، از اینرو شیوه های مناسبی برای تربیت نیستند . اما شیوه تربيتي متعادل به دليل ویژگیهای مثبت آن ، پرورش توانائیهای فرزندان و شکوفایی استعدادهاي آنها را تضمین می کند .
یکی از نکات برجسته در شیوه تربیتی متعادل ، وجود بینش مثبت درمورد فرزندان است . این جهت گیری مثبت ، منجر به تعاملات خوشایند بین والدین و فرزندان می شود . بیان یک جمله حمایت کننده و یا تشویق آمیز / کشیدن دست نوازش بر سر فرزندان و بوسیدن آنها / از جمله تعاملات خوشايند ميان والدين و فرزندان است . اين برخوردهای گرم و محبت آمیز ، احساس عزت نفس را در فرزندان بر می انگیزد . نرمخویی ، زیبایی کلام ، داشتن چهره ای بشاش و متبسم و پرهیز از جملات کنایه آميز و منفی ، از نشانه هاي جهت گیری مثبت نسبت به فرزندان است . در روایات اسلامی نقل شده از پیامبر (ص) و اهل بیت آن حضرت ، بر توجه مثبت به فرزندان و ایجاد فضایي سرشار از خوش بینی به آنان تاكيد شده است . پیامبر اسلام ( ص) يادآور می شود که فرزندان همواره باید مورد احترام و محبت قرار گیرند و نباید در برخورد با آنها ، روشهای تند و حاکی از بد بینی وجود داشته باشد . ایشان می فرماید :
" فرزندان خود را گرامی بدارید و آنها را نیکو تربیت کنید ."
امام علی ( ع ) نیز در حدیثی بر ضرورت برجسته سازی نکات و ویژگیهای مثبت افراد تاکید کرده و می فرماید :
" یادآوری مکرر نقاط مثبت افراد ، موجب تحرک بیشتر اشخاص شجاع / و ترغيب افراد دلسرد و مسامحه کار ( به كارهاي مثبت ) خواهد شد . "
در خانواده های متعادل ، دوري كودكان از اعمال ناشایست ، به خاطر ترس آنها از والدین نيست ، بلکه علت اساسی آن ، رعایت قوانین و مقررات و التزام به هنجارهای خانوادگی و اجتماعی است . این کودکان به هنگام اشتباه ، دچار ناامنی روانی نمی شوند ، زیرا مطمئن هستند که هدایت و راهنمایی والدینشان به یاری آنها می شتابد و در رفع اشتباه به آنها کمک می کند . یک دختر شانزده ساله از آرامش روانی خویش در خانواده اش چنین می گوید :
« والدین من یک خصوصیت خیلی خوب دارند و آن اینکه واقعا" به حرفهای من گوش می دهند . آنان اين را درك مي كنند که من بايد استقلال خود را حفظ كنم و در آينده روي پاي خود بايستم . بسیاری اوقات ، هنگامي که توضیح می دهم چه می خواهم بکنم ، به حرفهایم گوش می کنند . گاهی درخصوص عواقب آن كار به من هشدار می دهند . گاهی هم اجازه می دهند که خودم تجربه کنم و زمانی هم صریحا" جواب منفی می دهند . اما همیشه علتش را بیان می کنند . اینگونه برخوردها از سوي پدر و مادرم ، شرايط رواني مساعدي را برای من فراهم مي كند . »
نتایج تحقیقات در خانواده های متعادل نشان می دهد که در این خانواده ها ، نمرات درسی کودکان و حتی بهره هوشی آنها ، پیشرفت بهتری دارد . کودکان در این خانواده ها ، حس کنجکاوی بیشتری دارند و خلاق هستند . از آنجا که بین رشد اخلاقی و روانی و اجتماعی این کودکان ، هماهنگی وجود دارد ، شاهد ظهور خلقیات مثبت در روحیه و رفتار آنان هستیم . نتایج تحقیقات متعدد نشان داده است که شیوه تربیتی متعادل ، ارتباط معناداری با پیشرفت تحصیلی فرزندان دارد . یافته های پژوهشی درمورد 288 مادر و کودک ، روشن كرده است که تربیت متعادل ، انگیزه پیشرفت تحصیلی را در فرزندان افزایش می دهد .
از دیگر ویژگیهای تربیت متعادل ، وجود انعطاف در حد معقول در روابط میان والدین و فرزندان است . والدین موفق به اهمیت این نکته اذعان دارند که به هنگام بروز مشکلات و اختلافات ، انعطاف و مدارا ، راه منطقی تري برای برخورد با فرزندان است . گاهی اوقات رفتار یکسو گرایانه و انعطاف ناپذير از سوی والدین ، به فرزندان یاد می دهد که یک راه حل بیشتر وجود ندارد و باید یکی از طرفین ، شکست را بپذیرد . اگر والدین به هنگام آزرده شدن از فرزندان ، با مهارت و تدبير ، آزردگی خود را ابراز كنند ، این مسئله در ترمیم روابط میان آنان با فرزندان موثر خواهد بود . والدین موفق ، تلاش می کنند که آزردگی از فرزندان را با بخشودن سریع آنها ، نادیده بگیرند . بدین ترتیب به فرزندان خود می آموزند که چگونه ديگران را با شيوه اي مناسب ، نسبت به خطاهای خود آگاه سازند و درعين حال انتقام گیر و کینه جو نباشند .
والدین در خانواده هاي متعادل ، نقاط ضعف فرزندان خود را نمی پسندند . اما آنها را به خاطر داشتن این نقص ها ، سرزنش نمی کنند . در شیوه تربیتی متعادل ، والدین در کنار نقاط ضعف ، به جنبه های مثبت شخصیتی فرزندان نيز توجه می کنند و در انتقاد از آنها به جای خشونت از انصاف و عدالت ياري می گیرند . به عبارتي براي رفع نقاط ضعف فرزندان ، از توانمنديها و جنبه هاي مثبت شخصيتي آنان استفاده مي كنند .
 اظهارات کارشناس محترم آقای پویا
آموزه های اسلامی و متون دینی نیز ما را به رعایت اعتدال در روابط اعضای خانواده بویژه رابطه میان والدین و فرزندان ، توصیه می کنند . در فرهنگ اسلام ، فرزندان امانتهای الهی هستند و خانواده مسئول حفظ سلامت ، رشد ، تربیت و سعادت آنان است . والدين اجازه ندارند که با سخت گیریهای بی جا ، مانع رشد و کمال فرزندان و يا حتي سبب انحرافشان شوند . آنها نباید فرزندان را در آزادی مطلق و عنان گسيخته رها کنند و یا چنان اهل تسامح باشند که فرزندان هر کاری را به دلخواه خود ، انجام دهند . خداوند در سوره تحریم آیه 6 هشدار می دهد که : " ای کسانیکه ایمان آورده اید ، خود و خانواده خویش را از آتشي كه هيزم آن انسانها و سنگهاست ، نگه دارید ... » بنا به نظر مفسّرين ، نگهداری خانواده از آتش جهنم ، به معنای تعلیم و تربیت صحيح و فراهم ساختن محیطی پاک از هرگونه آلودگی و زشتي در فضای خانواده است . این مسئله باید در تمام زندگی بویژه در مراحل مختلف تربیت فرزندان با برنامه ریزی صحیح تعقیب شود . اگر فرزندان به حال خود رها شوند ، خواه ناخواه به انحراف از اخلاق و اصول تربیت صحیح کشیده می شوند . از سوی دیگر اگر بر آنان سخت گیری شود ، به گونه ای كه محدودیت و استبداد را احساس کنند ، در آن صورت به طغیان و ایستادگی دربرابر والدین دست مي زنند . والدین با نظارت و مراقبت متناسب با ساختار روحي و رواني فرزندان ، می توانند اين گلها را كه به عنوان امانتهای الهی در دست آنها هستند ، در فضایی پر از مهر و دوستي ، پرورش دهند .