۱-نيش زدن مرواريدهاي نوزادي:

شايد اندكي پس از تولد، نيش زدن دندان ها، اولين مشكل جدي والدين باشد، چرا كه نوزاد با تحولات رفتاري- جسمي چون تب، اسهال، آبريزش بيني و چشم، كج خلقي و... اين خبر را به والدينش مژده مي دهد! تشابه علايم سرماخوردگي با علايم روييدن دندان ها يكي ديگر از مشكلاتي است كه والدين با آن روبه رو هستند و در بسياري موارد نيز زماني كه والدين سرگرم درمان به اصطلاح سرماخوردگي نوزادشان هستند، به ناگاه مرواريد كوچكي را در دهان فرزندشان مي يابند. آن چه در پي مي خوانيد، نگاهي است به علايم روييدن دندان در نوزادان و نحوه مراقبت از دندان هاي شيري.

نيش زدن و مشكلات آن

بعضي از نوزادان با دندان متولد مي شوند و در بعضي نيز اولين دندان شيري حدود 6 ماهگي نيش زده و در گروهي ديگر، تا حدود يك سالگي دنداني ديده نمي شود، كه اين تفاوت به مسايل مختلفي چون مسايل ژنتيكي، تغذيه مادر و... مرتبط است.

گرچه همان طور كه گفتيم، سن نيش زدن دندان متفاوت است، اما در اغلب نوزادان حداكثر تا سن دو تا دو و نيم سالگي، دندان هاي شيري كامل شده و با ورود به سن 6 سالگي، اولين دندان دائمي، ظاهر مي شود.

نيش زدن دندان با علايمي چون تب خفيف يا شديد، بدخلقي، بي اشتهايي ، گريه كردن ، بي خوابي و بيدار شدن هاي مكرر همراه با گريه، آبريزش بيني و آب دهان، اسهال و حالت هايي شبيه به سرما خوردگي و... همراه است. اين علايم گاه چنان شبيه به سرما خوردگي است كه والدين براي جلوگيري از شدت يافتن علايم، درمان دارويي را آغاز مي كنند. اما با توجه به تشابه علايم نيش زدن دندان و سرماخوردگي، لازم است تا پيش از هر اقدامي با پزشك مشورت كرد، چرا كه مصرف بعضي از داروها، به رشد دندان ها آسيب جدي وارد مي كند.

علاوه بر علايمي كه برشمرديم، قرمز شدن و تورم لثه ها عاملي جهت كلافگي نوزاد و شدت گرفتن ناآرامي ها و گريه كودك است.

يكي از علايمي كه كودك به صورت ناخودآگاه از خود بروز مي دهد، جويدن انگشتان است كه اين خود راهي براي آگاهي والدين از نيش زدن دندان هاي كودك است.

چگونه نوزاد را ياري دهيم؟

*  توجه كردن به نوزاد:

از آن جايي كه نيش زدن دندان با علايمي ويژه و شبيه به سرماخوردگي همراه بوده و نوعي بيماري محسوب مي شود، لازم است تا والدين توجه ويژه اي به تغذيه و استراحت نوزاد داشته باشند.

* استفاده از ژل هاي دنداني:

با مشورت پزشك مي توانيد از ژل هاي دنداني غيرشيرين(Suger-free) استفاده كنيد. اين ژل ها باعث بي حسي موضعي لثه ها و از بين رفتن حالت تورم، خارش و سوزش شده و تأثير به سزايي در تخفيف درد دارد. توجه كنيد اين ژل ها نبايد براي نوزادان پايين تر از 4 ماه استفاده شوند.

* مصرف دارو:

اگرچه مصرف دارو چندان توصيه نمي شود، اشاره كرديم كه بعضي از داروها به دندان آسيب  وارد مي كنند، اما براي مصرف دارو حتماً بايد با پزشك مشورت كرد. اين نكته به ويژه درباره نوزاداني كه زودتر از موعد مقرر دندان در مي آورند، مهم است.

* استفاده از حلقه هاي دنداني:

حلقه هاي دنداني(Teething ring)  الاستيك هاي دنداني، در اشكال مختلف ويژه نوزادان طراحي شده است تا با جويدن و دندان زدن نوزاد به اين حلقه ها، خارش و سوزش لثه ها تخفيف پيدا كند. براي انتخاب اين حلقه ها، اطمينان از كيفيت آنها بسيار مهم است. اين حلقه هاي لاستيكي بايد از جهت نوع مواد مصرفي و رنگ به كار رفته در رنگ آميزي آنها مطمئن باشند.

استفاده از تكه هاي نان، هويج پوست كنده، سيب، كرفس و... نيز توصيه مي شود. اما بايد توجه داشت تا تكه هاي جدا شده از اين خوراكي ها باعث خفگي نوزاد نشود.

مراقبت از دندان ها

دندان هاي شيري 20 عدد(10 دندان در فك بالا و 10 دندان در فك پايين) است. اين دندان ها اگر چه دايمي نبوده و حداكثر 5 سال( فاصله بين يك تا ? سالگي) كارايي دارند، اما مراقبت از آنها ضروري است، چرا كه پوسيدگي و شكستگي دندان ها نه تنها باعث اختلال در جويدن و هضم غذا مي شوند، بلكه زمينه ساز خراب شدن دندان هاي دايمي نيز مي شود.

اصولي ترين، مهم ترين و رايج ترين شيوه مراقبت از دندان ها مسواك زدن، حداقل 2 بار در طول شبانه روز، يك بار صبح و يك بار پيش از خوابيدن است. هر چند كودكان از مسواك زدن سرباز مي زنند، اما والدين وظيفه دارند تا با نظارت دقيق و اتخاذ تدابيري مفيد، اين مشكل را برطرف كنند. براي اين منظور:

1- براي كودك، مسواك ويژه  كودكان تهيه كنيد. اين مسواك ها نه تنها از جهت اندازه، جنس و كيفيت مطابق با سن كودك طراحي شده اند، بلكه باعث ترغيب كودك به مسواك زدن مي شوند.

2- خمير دندان نيز بايد ويژه كودك خريداري شود. چرا كه خمير دندان كودكان از جهت طعم و بو متفاوت از خمير دندان بزرگسالان بوده و به جهت تفاوت در رنگ و عطر و طعم كودك را به مسواك زدن تشويق مي كند. در انتخاب نوع خمير دندان به ميزان "فلورايد" آن توجه كنيد.

3- زمان مسواك زدن فرزندتان را با مسواك زدن خودتان تنظيم كنيد. اين كار او را به مسواك زدن ترغيب مي كند.

4- تا پيش از زماني كه كودك خود بتواند مسواك بزند، دندان هاي او را مسواك بزنيد.

5- در نوزادان پس از نوشيدن شير، به ويژه پيش از درآمدن دندان ها، لثه هاي نوزاد را با پنبه آغشته به آب ولرم، شست وشو دهيد.

6- به شيوه تغذيه كودك توجه كنيد. مصرف شير پس از يك سالگي بايد با ليوان نه با شيشه صورت بگيرد، چرا كه مكيدن شير باعث بد فرم شدن دندان ها و متمايل شدن آنها به سمت جلو مي شود.

7- به تغذيه كودك توجه داشته باشيد. اگرچه نمي توان مصرف شيريني، شكلات، نوشيدني هاي شيرين و... را ممنوع كرد، اما مي توان با اتخاذ تدابيري از مضرات مصرف اين خوراكي ها كاست. مثلاً پس از خوردن شيريني، خوردن سيب يا هويج را در برنامه غذايي كودك قرار بدهيد تا با اين شيوه ذرات باقي مانده شيريني از سطح و بين دندان ها خارج شده و PH دهان نيز تغيير كند تا فعاليت باكتري هاي عامل پوسيدگي دندان متوقف و مختل شود.

8- عادات تغذيه اي كودك را به سوي مصرف مواد غذايي بي ضرر، ميوه و سبزي و نوشيدني هاي بدون قند چون دوغ و... سوق دهيد. اين مسأله نه تنها مانع از پوسيدگي دندان مي شود بلكه از ابتلاي كودك به اضافه وزن نيز جلوگيري مي كند.

نوع و شيوه تغذيه كودك از دوران جنيني و سپس مراقبت هاي دوران كودكي و بزرگسالي از مهم ترين عوامل حفظ سلامت دندان ها است...

-۲نکاتی درباره دندان های شیری :

اگر شما دختر کوچولو یا پسرکوچولوی شیطانی داشته باشید، حتما دیده‌اید که گاهی دندان‌های شیری‌اش درد می‌گیرد و احتمالا یک عالمه سوال درباره دندان‌های شیری او در ذهن‌تان است و دنبال یک دندانپزشک خوب می‌گردید که این پرسش‌ها را از او بپرسید.

ما در اینجا 8 نکته مهم درباره دندان‌های شیری را برای شما جمع‌‌آوری کرده‌ایم. ببینید جواب سوال‌هایتان را پیدا می‌کنید یا نه.

هر 6 ماه یک بار فلوراید را فراموش نکنید:

فلوراید یکی از املاح معدنی است که با نفوذ به ساختمان دندان می‌تواند به استحكام آن كمك كرده و از پوسیدگی‌ آن جلوگیری كند.

فلوراید، می‌تواند به‌صورت خوراكی یا موضعی وارد ساختمان دندان شود.

فلورایدتراپی روشی است كه به كمك آن، فلوراید روی دندان كودكان شما قرار گرفته و به استحكام آنها كمك می‌كند. این عمل از حدود 3 سالگی برای كودكان توصیه می‌شود.

شما می‌توانید برای این درمان، کوچولویتان را هر 6 ماه یک بار، نزد دندانپزشک ببرید.

برای زیر 2 ساله‌ها مسواک انگشتی بخرید:

دندان‌های شیری از هنگام رویش نیاز به مراقبت دارند. از زمانی كه دندان‌های شیری در دهان کودک رشد می‌كنند، باید تمیز نگه داشته شوند تا امكان پوسیدگی آنها كاهش یابد.

برای كودكان زیر 2 سال امكان مسواك زدن به روش‌های معمول وجود ندارد.

دندان‌های كودك زیر 2 سال باید به كمك یک تكه گاز یا پارچه تمیز مرطوب، تمیز شود و یا از مسواك‌های مخصوصی به ‌نام مسواك انگشتی استفاده كرد كه در انگشتان والدین قرار گرفته و به كمك موهای نرم آن، دندان‌های كودك تمیز می‌شود.

حواستان باشد کوچولوها با شیشه‌ حاوی شیر یا قند داغ نخوابند:

‌شیر،‌ چه به صورت شیرخشك یا شیر مادر یا شیر پاستوریزه، به‌خصوص اگر شیرین شده باشد، می‌تواند موجب پوسیدگی‌ دندان كودك شود، بنابراین مراقبت باشید كه كوچولویتان با شیشه ی شیر یا قند داغ نخوابد، زیرا ماندن طولانی مدت شیر یا قند روی دندان‌های شیری، موجب پوسیدگی دندان می‌شود.

در صورت امكان بعد از آنكه كودكتان شیر نوشید، دندان‌هایش را تمیز كنید و یا برای پاك شدن بقایای شیر از روی دندان‌هایش به او مقداری آب بخورانید.

هرگز شیركودكتان را با قند، شكر، نبات، عسل و یا موادی مانند این ها شیرین نكنید.

بعد از آنكه كودكتان شیر خورد، دقت كنید تا حتما آروغ بزند، زیرا برگشت شیر به همراه گاز معده به دهان در هنگام خواب و باقی ماندن شیر روی دندان‌های شیری، موجب پوسیدگی دندان‌ها خواهد شد.

از دادن آب میوه‌های شیرین به كودك هنگام خواب پرهیز كنید.

در صورت نیاز پستانک ارتودونتیک بخرید:

بی‌نظمی‌های دندانی در كودكانی كه از شیشه‌ ی شیر یا پستانك استفاده می‌كنند، بیشتر است.

در صورتی که کودک شما ناچارا باید از شیشه یا پستانك استفاده کند،‌ بهتر است از نوعی سرشیشه‌های مخصوص به ‌نام سرشیشه‌های «ارتودونتیك» استفاده نمایید تا احتمال ایجاد مشكلات بی‌نظمی‌دندانی كاهش یابد.

مواظب باشید قطره آهن، دندان‌های شیری را سیاه نکند:

حتماً شما هم دیده‌اید که دندان‌های بعضی بچه‌ها به دلیل مصرف قطره آهن، بدرنگ و تیره شده است.

برای اینکه چنین اتفاقی برای دندان‌های فرزند شما پیش نیاید، از کودک بخواهید دهانش را کاملاً باز کند و قطره آهن را با قطره‌چکان در حلقش بچکانید تا با دندان‌هایش تماسی نداشته باشد.

همچنین پس از چکاندن قطره آهن در دهان کودک، با یک پارچه مرطوب و تمیز دندان‌های او را تمیز کنید.

وقتی دندان شیری را می‌کشید، فضای نگه‌دارنده را فراموش نکنید:

اگر کودکتان دندان شیری خود را زودتر از موعد از دست داد، او را نزد دندان‌پزشک ببرید تا در جای خالی دندان شیری او، وسیله‌ای به نام «فضانگه‌دار» قرار دهد.

این وسیله اجازه حرکت دندان‌های مجاور را به این فضا نمی‌دهد و فضا را برای رویش دندان دایمی زیر لثه حفظ می‌کند. در غیر این صورت دندان‌های شیری کناری به سمت فضای دندانی خم شده و جلوی رویش دندان دایمی را می‌گیرند و دندان‌های کودک شما نامنظم می‌شوند.

خداحافظی با دندان شیری؛ سلام به دندان دائمی:

هنگامی‌ که اولین دندان آسیای دایمی در سن 6 سالگی در دهان فرزندتان پیدا شد او را نزد دندانپزشک ببرید تا عمل فیشور سیلانت را برای دندان او انجام دهد.

فیشورسیلانت، ماده‌ای همرنگ دندان است که داخل شیارهای عمیق سطح دندان را پُر و مسدود می‌کند، بنابراین دیگر باقی‌مانده مواد غذایی در این شیارها گیر نخواهند کرد که ایجاد پوسیدگی کند.

این روش، مناسب‌ترین روش برای پیشگیری از پوسیدگی این دندان مهم است.

جدول زمانی رویش دندان‌های شیری را بدانید:

نخستین دندان کودک معمولاً در 6 ماهگی و آخرین دندان شیری او در 3 سالگی در می‌آید.

بعد از تولد نوزاد، دندان‌های شیری او به تدریج در فک فوقانی و تحتانی ظاهر می‌شوند. تعداد دندان های شیری 20 عدد است.

بیرون آمدن دندان‌های پیش اغلب با کمی درد همراه است، ولی دندان‌های نیش و آسیا برای کودک ناراحتی بیشتری ایجاد می‌نمایند.

اولین علامت دندان درآوردن، قرمزی تدریجی لثه در محل خروج دندان و قرمزی چانه است. در این حالت کودک احتمالاً بداخلاق شده و غذاخوردن او با مشکل همراه خواهد شد.

تعدادی از کودکان با گاز گرفتن اشیای سفت و سخت، مانند نان برشته یا حلقه‌های لاستیکی مخصوص، آرام‌ می‌شوند و این وسایل به بیرون آمدن دندان، کمک خواهند نمود.

قطره استامینوفن برای تسکین درد مفید است.

به خاطر داشته باشید که علایمی مانند اسهال و تب، نشانه دندان درآورن نیستند، زیرا هیچ دلیل علمی‌ برای آن وجود ندارد.

۳-راهنمای خرید خمیردندان کودک:

اگر سری به داروخانه‌ ها بزنید، انواع خمیردندان ‌های مخصوص کودکان را پیدا خواهید کرد که با تیوپ‌های رنگی و زیبا موجب جلب توجه کودکان می‌ شوند.

این خمیردندان‌ها با طعم ‌های مختلف توت ‌فرنگی، موز و حتی لیمو و ژله تهیه می‌ شوند تا بچه‌ ها به شوق خوردن یک خمیردندان خوشمزه هم که شده، شب ها دندان‌ های شان را مسواک بزنند.

ولی این بار که همراه کوچولو‌های تان به فروشگاه رفتید به جز طعم و شکل ظاهری خمیردندان، به نکات دیگری هم توجه کنید تا خرید سالم ‌تر و بهتری داشته باشید.

* قبل از دو سالگی، خمیردندان بدون فلوراید:

قبل از دو سالگی، کودک شما باید از خمیردندان بدون فلوراید استفاده کند. بنابراین برای خرید خمیردندان برای کودک زیر دو سال، حتما به نوشته‌ های روی تیوپ خمیردندان دقت کنید که خمیردندانی تهیه کنید که بدون فلوراید باشد.

کودکان قبل از دو سالگی معمولا نمی ‌توانند توصیه‌ های شما را برای قورت ندادن خمیردندان اجرا کنند و ناخواسته مقداری از خمیردندان را قورت می‌ دهند.

جذب خمیردندان و فلوراید آن در بدن می ‌تواند موجب مسمومیت کودک شود و یا سبب بد رنگ شدن دندان‌هایش شود که این عارضه "فلوئوروزیس" نام دارد.

* اندازه یک نخود خمیردندان: 

برای کودک لازم نیست خمیردندان‌هایی بخرید که تیوپ خیلی بزرگی دارند، چون هم نگهداری آن ها در دست کودک دشوار است و هم کودک در هر بار مسواک زدن نیاز چندانی به خمیردندان ندارد.

در هر بار مسواک زدن کافی است به اندازه یک نخود خمیردندان روی مسواک کودک ‌تان بگذارید و از او بخواهید پس از مسواک زدن باقی‌ مانده آن را به بیرون تف کند.

بنابراین خرید تیوپ‌های کوچک خمیردندان برای کودکان به صرفه ‌تر است که هم کودک از طعم و مزه آن خسته نمی‌ شود و هم خمیردندان مدت زیادی باقی نخواهد ماند تا محتویات آن فاسد شود.

شرکت ‌های تولید کننده خمیردندان کودک هم معمولا تیوپ ‌های خمیردندان را برای کودکان در اندازه‌ های کوچک می‌ سازند و به بازار ارائه می ‌کنند.